Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Ontdek hoe de Stichting jongeren en hun 360°-ideeën en initiatieven ondersteunt in beeld:

Bouwen vergt als eerste stap de extractie van grond. De stockage van deze grond in moeilijk en het vervoer vervuilend. In Brussel en Vlaanderen graven we per jaar 22,5 miljoen grondverzet uit. Ongeveer 75% daarvan is onvervuild. Van dit aandeel wordt 40% niet-circulair gebruikt in wegenbouw en 60% gedumpt als afval in groeves.

Een jaar geleden lanceerden collega’s Ken De Cooman – 35 jaar, afkomstig van Dendermonde – en Nicolas Coeckelberghs – 33 jaar, afkomstig van Brussel – samen BC materials. Deze start-up ontstond uit BC architects & studies, een Brussels architectuur- en studiebureau gespecialiseerd in leem en circulariteit in de bouw, waar Ken en Nicolas beiden actief waren als architect. BC materials zet grondverzet van stadswerven om in circulaire, lokale leembouwmaterialen, zoals leemstenen, leempleisters, en stampleem. Deze  materialen zijn CO2-neutraal, zorgen voor een gezond binnenklimaat en worden gekenmerkt door een zeer energiezuinig en lokaal productieproces. Na gebruik kunnen ze worden teruggegeven aan de bodem of opnieuw worden omgevormd tot bouwmateriaal in een oneindig circulair proces.
In het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest werkt BC materials in een vaste en beschermde infrastructuur om kant en klare producten te vervaardigen. Maar voor projecten buiten Brussel die hun eigen grondverzet wensen te gebruiken, bestaat ook een dienst op maat met een mobiele unit die zich over heel België kan verplaatsen. Daardoor blijft de infrastructuur en de logistiek van BC materials altijd dicht bij de bron van de grondstoffen en wordt het transport beperkt.

Ken De Cooman legt uit waarom BC materials een aanvraag indiende voor een achtergestelde converteerbare lening van het SE’nSE Fonds: “Gezien we ons momenteel in de commercialisatiefase bevinden en onze doelgroep snel willen bereiken, zijn nog wat extra investeringen nodig, bijvoorbeeld in de verkoopstrategie. We denken dat deze lening van € 50.000 van het SE’nSE Fonds de juiste omvang, timing en flexibiliteit heeft de financieringsnood op middellange termijn te overbruggen. We hechten ook veel belang aan het netwerk dat het SE’nSE Fonds ons biedt. We merken nu al dat de feedback en het vertrouwen van de experts van de Jury deuren openen.”

L'expérience du panel citoyen : pas de démocratie durable sans la conviction et l'engagement du personnel politique.

Le travail d’Elsa Ogien porte sur les remèdes à la désaffection citoyenne envers les représentants politiques et, plus précisément, sur le rôle des panels citoyens comme voie possible de réenchantement d’exercice de la démocratie. L’étudiante a travaillé sur les impacts du WAM1080 (« We are Molenbeek »), un panel citoyen qui s’est réuni à Molenbeek en mars 2017 sur le thème de la radicalisation des jeunes et de la cohésion sociale. L’originalité de son approche a consisté s’intéresser aux effets de ce panel sur les acteurs politiques et administratifs de la commune et non sur les citoyens participants. Elsa Ogien a mené des entretiens en face à face avec 11 membres du personnel politique et administratif molenbeekois. Elle a analysé non seulement l’importance du souvenir laissé par cette initiative un an après sa tenue et son impact pratique (mise en place - ou non - des recommandations émises par les citoyens), mais aussi son impact épistémique, soit l’évolution des représentations relatives à ces pratiques délibératives. L’impact du WAM1080 ayant été jugé relativement faible sur les personnes interrogées, l’étudiante formule une série de suggestions permettant de favoriser l’institutionnalisation des panels citoyens dans les pratiques politiques. Parmi celles-ci : la formation des membres de la sphère politique à la démocratie délibérative, afin de permettre une pratique plus engagée dès la mise en place de ce type de dispositifs.

YouMeal is de eerste onlinesoftware die de impact van voeding op de gezondheid en het leefmilieu analyseert en recepten optimaliseert. Op een omvangrijke database van voedingsmiddelen worden geavanceerde algoritmes losgelaten, aangepast aan de behoeftes van diverse actoren in de voedselproductieketen. Dankzij deze techniek kunnen producenten (hotels, restaurants, grootkeukens) ten eerste hun producten optimaliseren en ten tweede hun consument gedetailleerde en betrouwbare informatie verschaffen, ten slotte laat het consumenten toe bewust te kiezen voor gezonde en milieuvriendelijke voeding.

Local Repair is collaboratief platform van IT-experten dat een oplossing wil bieden voor het probleem van geprogrammeerde veroudering. De app en website brengen IT-gebruikers die op zoek zijn naar hulp in contact met plaatselijke experten die aan huis herstellingen uitvoeren of problemen oplossen. Local Repair recycleert onderdelen van oude toestellen om de gebruiksduur ervan te verlengen en de afvalberg te verminderen. Met een lijst van meerdere honderden deskundigen, ingedeeld per regio en op basis van hun speciale vaardigheden, beoogt Local Repair de markt te herstructureren. Local Repair is tenslotte een hulpmiddel voor bedrijven die de kosten van hun naverkoopdienst willen reduceren en de tevredenheid van hun klanten willen vergroten.

Local Repair is in 2019 stopgezet.

Little Food is pionier en marktleider in de kweek, verwerking en promotie van krekels voor menselijke consumptie. Het duo startte hun research eind 2013, het eerste product lag in de winkels in augustus 2015. Het team breidde uit en in 2017 verhuisdes het naar Greenbizz (Laken) waar het de eerste en grootste, Belgische, verticale insectenkwekerij bouwde. De insecten krijgen bio-voer en de werking van Little Food is gebaseerd op het cradle-to-cradle-principe.

Little Food heeft zijn activiteiten in 2019 stopgezet. Het team trok rijke conclusies uit deze ambitieuze ondernemerservaring. Het mislukken van sommigen van de laureaten en toekomstige laureaten van het SE'nSE-Fonds moet niet beschuldigd worden want risico nemen betekent juist ook die mogelijkheid tot mislukking. Een mislukking is een kans om te leren en verder te kunnen gaan met de geleerde lessen. Dit is wat de ondernemers van Little Food hebben gedaan.

Communauté de la Poudrière is een pluralistische, zelfstandige leef- en werkgemeenschap waar de mens een centrale plaats heeft. Elk van de drie vestigingen, in Brussel, Vlaanderen en Wallonië, bestaat uit gezinnen en alleenstaanden, van alle leeftijden, met verschillende sociale achtergronden en geloofsovertuigingen. De gemeenschap formuleert een alternatief voor het individualisme en het kapitalisme en verzet zich tegen de wegwerpmentaliteit. En dat al bijna 60 jaar. Door afval en herbruikbare spullen op de halen, te recycleren en eventueel opnieuw te verkopen, kan ze haar financiële autonomie bewaren. De gemeenschap biedt een warme omgeving en morele en/of materiële steun aan mensen in kwetsbare situaties.

Een oude rot in het vak

In 1958 ontstond op natuurlijke wijze een eerste gemeenschap in een achtergestelde wijk in Brussel. Van bij het prille begin delen de leden hun inkomen, werk, maaltijden en vrije tijd. In 1964 werd La Poudrière een vzw. Een tiental jaren later opende een tweede gemeenschap haar deuren. La Poudrière werd een plaats waar mensen in kwetsbare situaties terecht kunnen en worden opgevangen door mensen met een betere toegang tot meer sociale of financiële middelen. In 2017 heeft zich in elke regio, meer bepaald in Brussel, Rummen en Péruwelz, een gemeenschap gevestigd. De leden genereren een inkomen door ten eerste afval te verzamelen, te sorteren en te recycleren. Ten tweede halen ze herbruikbare meubels, huishoudapparaten, kleding en andere spullen op, om deze te verkopen via de website of in hun winkels.

De geest van Ghandi

La Poudrière is gestoeld op een van Ghandi’s bekende principes: “Live simply so that others may simply live.” Hiervoor zijn eenheid en gelijkheid sleutelelementen. De gemeenschap wil verspilling tegengaan, delen promoten en zo “een alternatief bieden voor een samenleving die de weg kwijt is” vertelt Yves Dosimont. “En onze formule blijkt haalbaar, aangezien we al bijna 60 jaar bestaan”. Op die manier wil de gemeenschap hulp bieden aan mensen in armoede, mensen die moeilijk aansluiting vinden tot gespecialiseerde organisaties, of gewoon mensen die nood hebben aan een break.

Community Land Trust Brussel (CLTB) beschouwt grond als een gemeenschappelijk goed. Daarom creëert het blijvend betaalbare koopwoningen op gemeenschapsgrond voor en met Brusselse gezinnen met een laag inkomen. Concreet koopt de vzw met subsidies van het Brussels Gewest enkele woningen, CLTB blijft eigenaar van de grond terwijl de bewoners, eigenaar worden van de woning. Op die manier worden woningen betaalbaar voor mensen met een laag inkomen en dit voor altijd, zonder dat nieuwe subsidies nodig zijn. Zo weet CLTB op participatieve wijze de vicieuze cirkel van armoede te doorbreken.

Angelsaksisch model

CLTB is ontstaan uit een burgerinitiatief dat in 2008 besloot het Angelsaksisch woonconcept Community Land Trust in een Brussels jasje te steken. “Het toen nog in België onbekende model biedt een antwoord het grootstedelijke huisvesting- en armoedeprobleem én gaat op een duurzame manier om met overheidssteun” vertelt Geert De Pauw, coördinator van CLTB. Dankzij een overtuigende haalbaarheidsstudie kende het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in 2012 een subsidie toe voor de aankoop van een eerste gebouw. In 2015 trokken de eerste bewoners in, in de negen nieuwe CLT woningen. Midden 2017 zijn een honderdtal woningen en vier gemeenschapsvoorzieningen onder constructie. Intussen is CLTB een voorbeeld voor andere organisaties in België, maar ook in de rest van Europa.  

Gemeenschapsgevoel

Één van de kerndoelstellingen van CLTB is gemeenschapsgevoel, solidariteit en sociale cohesie bevorderen. De multiculturele bewonersgroepen worden al gevormd voor de eerste steen wordt gelegd zodat iedere bewoner zijn of haar plek heeft. Deze multiculturaliteit vormt zowel een troef als een uitdaging. Bewoners spelen een centrale rol in de ontwikkeling van het project, waardoor ze achteraf het beheer graag op zich nemen. Alle woongroepen hebben, indien de locatie het toelaat, een collectieve tuin en ruimte. Deze gemeenschapsruimte doet dienst als vergaderruimte voor verenigingen of recreatieruimte voor bewoners. 

Het idee om in Brussel paddenstoelen en mest te produceren van koffiedik, opgehaald bij lokale bedrijven, is een innovatie van formaat. Drie jonge ondernemers met een passie voor paddenstoelen en het milieu wilden het verbruik van fossiele brandstoffen verminderen, een plaatselijke economie opbouwen en een onderneming ontwikkelen volgens een duurzaam economisch model.

Na een proeftijd van één jaar werd het project werd in 2014 gelanceerd en het idee om in hartje Brussel een kwekerij op te richten kon op veel succes rekenen. De onderneming is in de kelders van “Tour & Taxi” gevestigd. Het eerste jaar, in 2014, kweekte ze al 900 kilo oesterzwammen en zamelde drie ton koffiedik in. Het jaar erna, in 2015, verdrievoudigden de cijfers. Het idee kon op veel bijval van het publiek rekenen. Het bedrijf startte de productie van oesterzwamkits om paddenstoelen ook thuis te kunnen kweken. En ook dat kende een grote afzet. De ophaling van koffiedik steeg tot 15 ton en is uitsluitend uit de Brusselse vijfhoek afkomstig. Eens de paddenstoelen geoogst zijn, blijft het koffiedik over. Dankzij een partnerschap met ParkFarm en La Ferme Nos Pilifs wordt nu een extra 14 ton koffiedikafval gebruikt als mest. De stadslandbouw maakt haar opmars in de hoofdstad.

Naast het telen van paddenstoelen, wil de ploeg van PermaFungi zich ook als agent van verandering inzetten. Workshops voor mensen die hun eigen paddenstoelen thuis willen telen, kennen een grote opkomst. Dankzij die workshops zal de onderneming een tweede kwekerij in Sint-Gillis kunnen openen.

De onderneming wil een gedecentraliseerd netwerk voor de paddenstoelenteelt creëren. De bedoeling is lokaal geproduceerd koffiedik te benutten, de plaatselijke economie te ontwikkelen en de bevolking te sensibiliseren en bovenal de liefde voor de paddenstoelenkweek door te geven. Een bijkomende missie van de onderneming is dus ook het bevorderen van sociaal ondernemerschap.

Dans le domaine de la finance responsable, les "Social Impact Bonds" (SIB) occupent une place particulière. Il s'agit d'instruments financiers destinés à générer un rendement tout en contribuant à la résolution d'une problématique sociale ou environnementale précise. Le premier SIB belge, réservé aux investisseurs sociaux professionnels, a été lancé en février 2014 par Actiris, le service public chargé de l'emploi en Région Bruxelles-Capitale, et Duo for a Job, une ASBL d'insertion socio-professionnelle. Virginie Smans a étudié la méthode d'évaluation de ses impacts sociaux. Après avoir longuement interviewé ses diverses parties prenantes, elle est arrivée à la conclusion que le système de mesure utilisé pour cette évaluation était à la fois efficace, économe et efficient. Elle n'en suggère pas moins une série d'améliorations, notamment sur le timing de nomination du vérificateur méthodologique et sur les coûts de fonctionnement générés par le SIB. Autant de pistes susceptibles d'inspirer les futurs lancements de SIB sur le marché.

Les potagers urbains, en Belgique, sont en plein essor.  La Région bruxelloise en compte près de 200. Parallèlement, la notion de "communs", proposée par Elinor Ostrom (prix Nobel d'économie, 2009), s'est considérablement développée ces dernières années. Elle désigne une série de pratiques dont le mode de gouvernance ne ressemble ni à l’État, ni aux règles du marché. Clarisse Van Tichelen a voulu savoir si, à la lueur de cette notion, les potagers collectifs s'avèrent des outils efficaces vers une transition sociale et écologique. Le mode de gestion de 42 potagers a été analysé. Il en résulte que ceux-ci constituent des institutions durables et robustes au sens d'Ostrom, leurs impacts sociaux (notamment) étant loin d'être négligeables. Leur capacité en termes de volume de production, en revanche, reste faible, tout comme leur potentiel de transformation économique. L'apport le plus important des potagers est de peser sur les normes: ils montrent, quotidiennement, que des alternatives durables sont réalisables et souhaitables.