Materialen & Afval

Robine Verhaeghe verdedigde haar eindproef, met als titel Ontwikkeling van milieubenchmarks voor de woonfunctie in België op basis van de planetaire grenzen, in het kader van de master ingenieurswetenschappen - architectuur, aan de Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven).

De thesis richt zich op het ontwikkelen van top-down milieubenchmarks voor residentiële gebouwen in België, geïnspireerd door het donutmodel van Kate Raworth en het concept van planetaire grenzen. Verschillende verdeelsleutels worden onderzocht om het mondiale milieubudget toe te wijzen aan België en individuen, met als doel architecten en beleidsmakers te ondersteunen bij het handhaven van de draagkracht van de aarde. Door te tonen dat huidige nieuwbouwwoningen de planetaire grenzen overschrijden, benadrukt de thesis de noodzaak van drastische maatregelen om deze impact te verminderen. Door zich te concentreren op duurzaam bouwen en innovatieve woonconcepten, draagt de thesis bij aan verdere kennisontwikkeling en biedt het richting voor beleidsmakers in het streven naar een duurzamere toekomst. Dit impliceert dat nieuwe benaderingen en baanbrekende maatregelen nodig zijn om deze doelstellingen te bereiken, waarbij vervolgonderzoek in een doctoraatsonderzoek zal worden voortgezet.

Gestion durable des déchets d’équipements électriques et électroniques (DEEE) : perceptions des consommateurs à l’égard des appareils électroniques revalorisés

Reconditionnement, réparation, remise à neuf, ré-usinage... Il existe de nombreuses manières de revaloriser les appareils électriques et électroniques (conçus pour durer 6 ans, les smartphones, par exemple, sont utilisés en moyenne 18 mois...). Juliette Doyen a voulu connaître la façon dont cette revalorisation est perçue par les consommateur·rices (freins, appréhensions, incitants...). Elle a d’abord interviewé 14 personnes ayant eu une expérience d’achat avec un appareil électronique revalorisé. Ces rencontres lui ont permis d’élaborer 9 hypothèses qu’elle acherché à valider par un questionnaire en ligne. Les 150 réponses analysées l’ont amenée à énumérer divers constats utilisables par les vendeur·euses de tels équipements. Parmi ceux-ci, l’importance d’une communication transparente et proactive auprès des client·es potentiel·les sur les traitements effectués sur leurs appareils et l’importancede laisser aux client·es la possibilité de les voir et les tester. La question de l’achat en ligne ou en magasin physique est discutée en fonction de ces résultats.

A télécharger : Mémoire Juliette Doyen

Intégrer des éléments de réemploi dans la construction neuve : agir pour demain

Partant du constat que les constructions neuves intégrant des matériaux réemployés sont rares voire inexistantes et que le secteur de la construction émet près de 40% des gaz à effet de serre, Amandine Bodenghien a cherché à quantifier le bénéfice environnemental du réemploi dans ce secteur. À partir d’un cas d’étude (le bâtiment Retrival à Charleroi, composé de bureaux et de hangars), elle a modélisé cinq scénarios basés sur un taux de réemploi différent, les matériaux visés étant cherchés sur les plateformes d’économie circulaire. Il en ressort que l’impact environnemental de ce secteur peut être considérablement amoindri. Il est possible, par exemple, d’obtenir un taux de réemploi en volume de 47% à 57 %, ce qui permet de diminuer de plus de 50 % l’impact environnemental d’une construction neuve. Son travail identifie également les freins au réemploi dans le secteur, tout en formulant des recommandations : glanage de matériaux sur les plateformes, introduction d’un taux minimum de réintégration de matériaux de réemploi, etc.

A télécharger : Mémoire Amandine Bodenghien

Étude de la bioremédiation par micro-organismes de sols pollués aux métaux et aux HAP

Florence Bridoux a étudié en laboratoire deux méthodes de bioremédiation destinées à répondre aux problèmes de pollution des sols : la bioaccumulation des métaux lourds et la biodégradation des hydrocarbures aromatiques polycycliques (HAP). Pour ce faire, elle a eu recours à la bactérie Pseudomonas putida, un mélange de micro-organismes utilisé à Fukushima et quatre champignons (Pleurotus ostreatus, Trametes versicolor, Phanerochaete chrysosporium et Macrolepiota rhacodes). Grâce à des méthodes de chimie analytique, elle a suivi dans le temps l’évolution de la concentration en polluants dans des échantillons de sols pollués provenant d’un centre de traitement des terres wallon. Elle a également caractérisé les sols d’un point de vue lithologique, granulométrique et organique. Ce travail lui a permis d’identifier les micro-organismes et les champignons les plus efficaces pour bioaccumuler les métaux et/ou biodégrader les HAP. Son travail plaide, notamment, en faveur d’une dépollution des sols directement sur site.

A télécharger : Mémoire Florence Bridoux

Het project 'Acties om het milieu langs de zeekust van Zuid-Libanon te beschermen' is een initiatief van de Libanese organisatie Alissar. Het doel is om vast plastic afval langs de hele kustlijn van Tyrus te verminderen, te hergebruiken en te recyclen. Het richt zich tot scholen, gemeentes en steden, maar ook tot gemeenschappen en bedrijven. Met dit project wordt ernaar gestreefd om een gedragsverandering teweeg te brengen, door middel van bewustmakingsworkshops op deze verschillende plekken en via schoonmaakacties op de stranden.

De actie legt de focus op bewustmaking en op de strategie 'verminderen, hergebruiken en recyclen'. Dit betekent dat het gebruik van niet-herbruikbare materialen moet worden verminderd om hulpbronnen te sparen, dat voorwerpen hergebruikt moeten worden om het afval van wegwerpartikelen te verminderen, en dat afval moet worden gerecycled om een meer circulair model te helpen creëren.

Er werden verschillende initiatieven opgezet:

•    Er worden bewustmakingsworkshops georganiseerd in scholen, gemeentes en grote toeristische bedrijven uit de buurt (om afvalverwerking aan te moedigen en de kalender voor afvalophaling uit te delen aan de lokale bewoners).
•    Er zijn honderd recyclingbakken neergezet in scholen en op toeristische locaties.
•    Om de drie maanden wordt een opruimactie op het strand georganiseerd.
•    Er zijn achtenveertig recyclingkraampjes geplaatst, waar bewoners één keer per week hun afval kunnen komen inruilen voor voedsel- of medicijnbonnen.

Dit project is laureaat van de oproep tot micro-initiatieven van BeMed, waarmee de Stichting voor Toekomstige Generaties een partnerschap heeft dankzij het Aether Fonds voor Toekomstige Generaties.

Tunisie Recyclage is een Tunesische niet-gouvernementele organisatie die zich inzet voor het sorteren van recyclebaar afval.

Met het project 'Cap Plastic Tri' wil Tunisie Recyclage het lozen van plastic afval in zee beperken en op verschillende manieren het gedrag van de verschillende spelers in het lokale ecosysteem helpen veranderen:

• door de bevolking bewust te maken via opruimacties voor plastic afval in Metline en op de stranden;
• door een systeem in te voeren om plastic afval thuis te sorteren, op verschillende openbare plaatsen zoals scholen, gemeentelijke instanties, toeristische locaties (restaurants, duikclubs enz.) en natuurlijk in lokale vissershavens;
• door in alternatieven te voorzien voor wegwerpplastic via de opwaardering van producten gemaakt van niet-recyclebaar plastic (zoals de productie van totebags en draagbare asbakken).
   

Dit project is laureaat van de oproep tot micro-initiatieven van BeMed, waarmee de Stichting voor Toekomstige Generaties een partnerschap heeft dankzij het Aether Fonds voor Toekomstige Generaties.

iSea is een milieuorganisatie die in 2016 werd opgericht in het Griekse Thessaloniki. Haar doel is om habitats in het water te beschermen door middel van onderzoek, bewustmakingsacties en de bevordering van het behoud van mariene ecosystemen.

Het project wordt gesteund door het Aether Fonds voor Toekomstige Generaties via de oproep tot micro-initiatieven van zijn partner BeMed. De bedoeling is om afval afkomstig van de visserij en mosselcultuur in de Thermaïsche Golf beter te kunnen inzamelen en verwerken (met name aan de hand van duurzame en herbruikbare alternatieven). In deze wateren bevindt zich een van de grootste mosselbanken van Europa. Deze sector genereert vaak veel afval, zoals plastic mosselnetten, touwen, koorden en plastic tonnen die als boeien worden gebruikt. Het is essentieel dat het beheer van dit afval aangepakt wordt, omdat het vaak in zee en op illegale stortplaatsen belandt of in naburige nationale parken verbrand wordt.

Via dit initiatief is al bijna twintig ton afval ingezameld.

Dit project is laureaat van de oproep tot micro-initiatieven van BeMed, waarmee de Stichting voor Toekomstige Generaties een partnerschap heeft dankzij het Aether Fonds voor Toekomstige Generaties.

MareVivu is een Corsicaanse vereniging die zich toelegt op de strijd tegen plasticvervuiling in de Middellandse Zee. Ze zet zich ook in voor de bescherming van de mariene biodiversiteit. De organisatie kreeg in 2019 steun voor haar project 'Mission CorSeaCare' van het Aether Fonds voor Toekomstige Generaties, via de oproep tot micro-initiatieven van zijn partner BeMed. Het Fonds heeft beslist om de organisatie te blijven steunen in het kader van haar nieuwe geïntegreerde onderzoeksproject, 'RIPARU 2025'.

De Middellandse Zee maakt slechts 1% van alle zeeën en oceanen ter wereld uit, maar herbergt niettemin bijna 18% van alle biodiversiteit. Het is ook het zeegebied dat het zwaarst wordt getroffen door plasticvervuiling, omdat het een binnenzee is en omdat de intensiteit van het zeetransport, maar ook van de industriële en toeristische activiteiten toeneemt.

Met haar project wil de milieuvereniging voor een geïntegreerde aanpak en visie zorgen, met een combinatie van onderzoek en actie. Ze streeft daarbij verschillende doelen na:

• de belangrijkste bronnen van plasticvervuiling identificeren;
• deze kwestie op de agenda zetten in Corsica;
• netwerken van spelers mobiliseren en scholen;
• spelers die betrokken zijn bij de strijd tegen plasticvervuiling in Corsica ondersteunen;
• van het gebied een proefproject maken in de strijd tegen plasticvervuiling (repliceerbaarheid van de acties in andere gebieden)

Dit project wordt gecoördineerd door de vereniging MareVivu, in samenwerking met drie belangrijke partners: het onderzoekscentrum STARESO, het productiebedrijf Olmu Productions en de vereniging Sbuleca Mare.

Promoting integrated circuits reusability thanks to thermal annealing: an environmental and financial profitability study

Le travail d’Antoine Percy s’inscrit dans le contexte de pénurie généralisée de semi-conducteurs (puces électroniques) observée depuis 2020, particulièrement en Europe, qui dépend d’entreprises étrangères pour son approvisionnement. Il a démontré qu’il était techniquement faisable et économiquement viable d’ouvrir des unités de réutilisation des semi-conducteurs présents dans nos déchets électroniques. Il met plus particulièrement en évidence l’intérêt de réutiliser les mémoires flash par un procédé de recuit thermique. Facilement réplicable, le design d’unités de reconditionnement de ces puces électroniques permettrait non seulement de réduire la dépendance européenne face aux géants asiatiques et américains (TSMC, Samsung, Global Foundries…), mais aussi d’éviter la production annuelle de 0,6 à 1,4 mégatonne de CO2. Estimations chiffrées à l’appui, Antoine Percy propose d’établir en Europe une filière de reconditionnement des semi-conducteurs en parallèle à l’installation d’unités de production de semi-conducteurs neufs.

A télécharger : Mémoire Antoine Percy (PDF)
Intervention d'Antoine lors du webinaire, à partir de 01:05:24

L’obsolescence prématurée à l’épreuve du droit à la réparabilité européen. Une approche environnementale de l’obsolescence des appareils électriques et électroniques dans l’écoconception et la garantie légale de conformité

Le travail de Nicolas Mouton repose sur un constat alarmant : d’une part, les appareils électriques et électroniques (AEE) constituent l’un des flux de déchets à croissance très rapide dans l’Union européenne, alors même que leur production épuise nos écosystèmes (perte de terres fertiles, rejets d’eaux polluées, rudesse des conditions travail, etc.) ; d’autre part, les droits nationaux et européens peinent à lutter contre l’obsolescence programmée de ces appareils, tantôt parce que le champ d’application des normes est trop restrictif, tantôt parce que la charge de la preuve est trop difficile à obtenir. Nicolas Mouton a donc analysé les forces et les faiblesses de deux instruments juridiques européens présentant les prémisses d’un droit à la réparabilité des AEE : la directive sur l’écoconception et la directive sur la garantie légale de conformité. Ceux deux instruments manquent d’ambition, conclut-il, mais les solutions réalistes existent d’ores et déjà et n’attendent plus que leur mise en pratique.

A télécharger : Mémoire Nicolas Mouton (PDF)
Intervention de Nicolas lors du webinaire, à partir de 00:50:40