Agriculture & Rural Affairs

Ce travail a été réalisé par trois étudiants inscrits dans des facultés différentes de l'UCL. Fruit de deux années de Master, il s'inscrit dans le cadre de la formation en création de PME. Adrien Dewalque, Simon De Roo et Angelo Rodriguez Garcia ont étudié la faisabilité de la création d'une entreprise axée sur la conception, la production, la distribution et la fourniture de maintenance pour des unités de micro-cogénération de petite puissance alimentées au biogaz à destination des agriculteurs wallons. Pour faire tourner ces installations, aucune culture énergétique n'est exigée, seuls les lisiers  et fumiers provenant du bétail bovin des exploitations locales étant requis. Un contrat de maintenance de sept ans est proposé aux éleveurs. Le business model mis au point est basé sur le système du tiers investisseur. L'offre proposée in fine aux agriculteurs concerne une unité de cogénération de 10 kW rentable après cinq à huit ans, vendue au prix de 138.000 euros. Baptisé Ogees, ce projet entrepreneurial s'inscrit dans le contexte de la réduction de la dépendance énergétique wallonne et européenne, et dans celui de la diversification des revenus des agriculteurs.

La Ferme de Froidmont vzw biedt ten eerste professionele opleidingen en begeleiding aan werkzoekende volwassenen. In de keuken en de zaal van restaurant La Table de Froidmont leren medewerkers al doende de kneepjes van het vak. In de grote moestuin worden ze geïntegreerd in de wereld van de biologische landbouw en permacultuur. Het restaurant serveert smaakvolle gerechten uit de Franse keuken, met biologische en lokale ingrediënten, deels van eigen kweek. Op die manier schrijven ze mee aan het korte-keten-verhaal, met respect voor de natuurlijk biodiversiteit. Ook buurtbewoners kunnen er op hun eigen perceeltje komen zaaien en oogsten.

Veelzijdige missie

La Ferme de Froidmont is sinds 2010 actief in verschillende domeinen, met als voornaamste doelstelling de socio-professionele re-integratie of heroriëntatie van werkzoekende volwassenen. Elk jaar volgen een 30-tal volwassenen er een praktijkgerichte opleiding en begeleidingstraject naar een nieuwe job. En dat werpt zijn vruchten af! De meeste stagiairs vinden namelijk (opnieuw) de weg naar de arbeidsmarkt én hun plaats in de samenleving, wat boost geeft aan hun zelfvertrouwen. La Ferme de Froidmont omvat een restaurant, een moestuin van bijna drie hectaren en transitiewoningen voor zo’n vijftien personen. Daarnaast verhuurt het enkele conferentiezalen en gastenkamers. Op termijn streven de initiatiefnemers naar de ontwikkeling van een heus voedselnetwerk in en rond Rixensart en een complementaire munt voor heel Waals-Brabant.

De Lochting organiseert een duurzame tewerkstelling voor mensen die, tijdelijk of blijvend, moeilijk aansluiting vinden op de reguliere arbeidsmarkt. Dit doen ze met een overtuigde ecologische insteek, door op grote schaal biologische groenten te produceren en verpakken en door ecologisch onderhoud van leefomgeving. De Lochting voorziet begeleiding en ondersteuning op maat, wat de kansen op maatschappelijk zinvol werk zichtbaar verhoogt, ook op lange termijn. Bovendien is ze trots op haar vlotte service en klantgerichtheid. Kortom, het bedrijf blinkt uit in het bewaren van een evenwicht tussen mens, natuur en ondernemerschap. 

De levensboom

Het idee voor De Lochting ontstond in 1992, als antwoord op de prangende vraag naar “jobs-op-maat”. In de jaren erop kreeg het steeds meer vorm en in 1997 volgde de officiële oprichting van de vzw. Sindsdien is het bedrijf aanzienlijk gegroeid en geëvolueerd. Anno 2017 telt De Lochting 163 medewerkers, bouwde het partnerschappen uit met een 15-tal bio-boeren, teelt en levert het op grote schaal groenten en fruit en ontwikkelde het een indrukwekkende groendienst. Zodoende biedt het een passend antwoord op de blijvende vraag naar aangepaste jobs, de groeiende vraag naar bio-voeding en de uitgesproken vraag naar meer groen. En ze zitten niet stil. “We zien ons evolueren naar een netwerkbedrijf, waarin we inspirator kunnen zijn” zegt Luc Maertens, een van de twee directeurs van De Lochting. “We gaan op zoek naar nieuwe partners en streven naar een open samenwerking, die uitgaat van elk zijn sterktes en een win-win oplevert.” Zo levert De Lochting nu al de wortels van haar biologisch witloof aan een melkveehouder die wil overschakelen op de productie van bio-melk.

De keten

De Lochting teelt groenten met respect voor mens en milieu. Zowel de zelfgekweekte groenten als de groenten en droogwaren van andere bio-producenten krijgen er een ecologisch verantwoorde verpakking. Verder levert het groentepakketten en fruitmanden voor particulieren, scholen en bedrijven. De Lochting is met andere woorden actief binnen de verschillende schakels van de voedselketen (productie, verwerking, verpakking, distributie). Dit korte-keten-model brengt een grote transparantie met zich mee die zowel door klanten als medewerkers sterk geapprecieerd wordt. Daarnaast biedt het bedrijf ecologisch groenonderhoud en duurzaam groenaanleg, van maaien en snoeien, tot bomen planten en het plaatsen van omheindingen. Ten slotte kan je beroep doen op De Lochting voor ecologisch onderhoud van grafmonumenten of voor de strijd tegen zwerfvuil. Tijdens deze brede waaier aan activiteiten, kunnen de medewerkers rekenen op ervaren begeleiders en een aangepaste opleiding.

ROOF FOOD is een Gents stadslandbouwproject dat mensen dichter bij ecologische voeding én bij elkaar wil brengen. Bovenop het bedrijvencentrum De Punt schuilt sinds 2016 een tuin van 500 vierkante meter waar naar hartenlust gezaaid, gekweekt en geoogst wordt. De opbrengst wordt in hun eigen keuken verwerkt tot gezonde vegetarische maaltijden voor bedrijven, evenementen en dakdiners. Bovendien zorgt een groendak voor water- en luchtzuivering van de leefomgeving en draagt het bij aan de biodiversiteit in de stad. Om ook anderen te inspireren, organiseert ROOF FOOD teambuildingactiviteiten, lezingen en infosessies. Het jonge bedrijf bewijst dat een alternatief businessmodel ook winstgevend kan zijn.

Duurzame dakschotels

De eerste voorbereidingen voor het opzetten van de daktuin trof Sabien Windels in 2014. Het jaar erop kreeg het cateringverhaal vorm dankzij de samenwerking met Nine Van Belle, mede-zaakvoerster. Sindsdien bereidt ROOF FOOD gezonde vegetarische dakschotels voor bedrijven, geleverd per fiets, ecologisch verantwoorde catering voor evenementen en sinds 2017 dakdiners op warme zomeravonden. De gerechten bestaan voor 90% uit biologische ingrediënten, geteeld op eigen dak en door boeren uit de streek. De seizoensgebonden lunches worden aangeboden in herbruikbare verpakkingen die achteraf weer worden opgehaald. Zodoende spaart het initiatief jaarlijks heel wat CO2 en afval uit. “We streven naar een zo groot mogelijke impact, maar zonder onze unieke identiteit uit het oog te verliezen” aldus Sabien. Door te werken “van zaad tot bord” gaan Sabien en haar collega’s in tegen het model waarin ieder bedrijf zich in één schakel van de keten specialiseert.

Teambuilding

Daarnaast organiseert ROOF FOOD dynamische activiteiten rond tuinieren, koken, natuur en creativiteit. Zo kan je met je collega’s zelf aan de slag in de dakmoestuin of knutsel je samen een moestuinbak in elkaar voor op de eigen werkplaats. ROOF FOOD bereikt zo een brede waaier aan organisaties want naast bedrijven vind je ook vzw’s of scholen op hun dak. “We vinden het belangrijk om heel verbindend te werken, we krijgen appreciatie uit veel verschillende hoeken”.

In het verschiet

ROOF FOOD is een coöperatieve vennootschap, zo plukken alle werknemers mee de vruchten van dit succesvolle project. Midden 2017 telt de vennootschap vier werknemers die hulp krijgen van enkele freelancers, studenten en vrijwilligers. Middels partnerschappen met sociale tewerkstellingsplaatsen, wil ze op termijn ook kansen geven aan mensen die buiten het reguliere arbeidscircuit vallen. In samenwerking met Human Districts, een coöperatie die sinds 2017 een duurzaam woonmodel lanceert in Vlaanderen, hoopt ROOF FOOD mee vorm te geven aan de stad van morgen. Wanneer de organisatie er klaar voor is, zouden Sabien en haar collega’s ook graag in andere steden zelfstandige ROOF FOOD-vestigingen willen zien oprijzen. Door middel van co-creatie en intensieve uitwisseling kunnen deze dan samen verder groeien.

La culture des coraux: un outil de développement prometteur pour les communautés villageoises de pêcheurs de Madagascar. Et... pour l'écosystème marin.

Partout dans le monde, les récifs coralliens connaissent depuis trente à quarante ans une profonde dégradation de leur état de santé. A Madagascar, les régions où ces récifs sont implantés sont généralement des zones de pêche traditionnelle, où se pratique également la culture d’algues et d’holothuries. Dans sa thèse, Gildas Todinanahary analyse dans quelle mesure ces activités de prélèvements d’organismes marins pourraient être complétées par une activité de coralliculture soutenable, destinée tant au marché de l’aquariophilie qu’à celui la conservation des récifs et de la biodiversité. Pour évaluer le potentiel biologique et socio-économique de ce scénario, Gildas Todinanahary a réactualisé (notamment sur le plan génétique) des données biologiques anciennes, identifié les espèces de scléractiniaires (coraux durs, constructeurs de récifs) les plus intéressantes, étudié leur potentiel de reproduction naturelle, réalisé des simulations de transport et, enfin, mis au point un « business model ». Celui-ci a démontré que l’élevage de corail, en tant qu’activité complémentaire, pouvait bénéficier aux communautés pêcheuses villageoises du sud de Madagascar tout en contribuant à la conservation de l’écosystème marin.

La via campesina: un acteur international de poids vers la souveraineté alimentaire et une nouvelle forme de gouvernance mondiale.

La thèse de Priscilla Claeys est consacrée à La Via Campesina, réseau transnational de mouvements paysans rassemblant quelque 200 millions de petits agriculteurs au sein de 70 pays. Outre ses aspects conceptuels, le travail a consisté à mener plus de 110 entretiens et à participer à une soixantaine de réunions dans 13 pays de différents continents. Priscilla Claeys a étudié pourquoi et comment ce mouvement utilise les droits humains dans sa lutte pour la souveraineté alimentaire. Elle a analysé la lutte des paysans en faveur de la reconnaissance de nouveaux droits (à la terre, à la biodiversité, aux semences, ...). Elle a démontré que les mouvements paysans dépassent « le paradoxe de l’institutionnalisation », c’est-à-dire le risque de voir les droits perdre leur potentiel subversif et mobilisateur lorsqu’ils sont mis en oeuvre par les pouvoirs étatiques. Sa conclusion est qu’en cherchant à redéfinir les droits humains, la Via Campesina invite à un débat public sur l’avenir de la paysannerie mondiale et, plus largement encore, sur l’allocation des ressources naturelles.

« Les Compagnons de la Terre » est une coopérative citoyenne et paysanne, émanant de la Ceinture Aliment-Terre liégeoise, qui regroupe plus de 300 coopérateurs dans une perspective de souveraineté alimentaire par la construction de filières courtes d’approvisionnement. Le projet favorise l’émergence de petits producteurs écologiques issus ou non du monde agricole. Il soutient également la transition écologique des agriculteurs conventionnels.

En 2012, un acquéreur privé non issu du monde agricole achète une ferme bio de 50ha. Face à la difficulté de trouver des parcelles de cultures, des maraîchers indépendants et l’Agence de développement local de Comblain-au-Pont vont créer un partenariat local autour du porteur de projet privé pour maintenir un projet d’agriculture biologique sur le site.

Rapidement, d’autres producteurs indépendants et d’autres propriétaires terriens vont se joindre au projet de la coopérative. Cette agrégation va permettre de développer un modèle social d’organisation des producteurs et une réflexion poussée sur la gouvernance. Des centaines de personnes vont se mobiliser autour de la transformation en profondeur du système alimentaire liégeois et 42 fondateurs vont permettre d’investir un nouveau site de production agroécologique de 30 ha à Mortier.  

La coopérative n’est pas une coupole fédérant par le dessus les producteurs mais bien un trait-d‘union permettant de mutualiser les savoirs et les outils. Elle propose également des conventions aux producteurs indépendants et permet de créer une mutualisation des ressources.

Les Compagnons de la Terre est une coopérative financée en grande partie par l’épargne citoyenne. Les besoins en capitaux sont prioritairement orientés sur les investissements à réaliser comme l’achat de terres et de matériel ; cependant, l’équilibre permet de dégager des marges bénéficiaires couvrant largement les dépenses liées à l’exploitation.

Dans sa finalité sociale, l’association vise à créer une vingtaine d’emplois durables et autoportants pour des personnes issues des filières d’insertion socio-professionnelle. Elle entend également assurer la production de la majorité des besoins alimentaires d’un millier de familles liégeoises.