Water

Elk jaar komt 570.000 ton plastic in de Middellandse Zee terecht. Ongeveer 80% van dit plastic afval komt van het land en wordt via de rivieren getransporteerd. Plasticvervuiling heeft een grote negatieve impact op de ecosystemen van de wereld, zowel in zoet als in zout water. Tunisie Ecologie grijpt in met haar project "Plastic op zee, de oplossing is op aarde" voordat het plastic via de rivier in zee terechtkomt. Het doel van Tunisie Ecologie is de burgers bewust te maken van de gevaren van vervuiling en aantasting van het milieu en acties en maatregelen te formuleren om deze fenomenen te bestrijden. Om het probleem van de plasticvervuiling aan te pakken, werkt de organisatie aan de sensibilisering en de activering van de administraties van 13 Tunesische kustgemeenten, in samenwerking met de minister van Lokale Zaken en de minister van Leefmilieu.

Concreet is het de bedoeling om vervuilende gemeenten in kaart te brengen en verschillende workshops en discussietafels te organiseren om concrete acties te ontwikkelen ter bestrijding van de plasticvervuiling. De lokale autoriteiten worden vervolgens bijgestaan door een reeks NGO's die op dit gebied werkzaam zijn om de resultaten doeltreffend ten uitvoer te leggen. Het project loopt van juni 2020 tot november 2021.

Tunisie Ecologie is laureaat van de BeMed-oproep voor micro-initiatieven waar de Stichting voor Toekomstige Generaties partner van is, dankzij het Aether Fonds voor Toekomstige Generaties.

Volgens het WWF komt jaarlijks 570.000 ton plastic in het Middellandse Zeegebied terecht, waarvan 270.000 ton rechtstreeks uit Egypte. Volgens een rapport van het World Economic Forum komt 90% van al het plastic afval in zee terecht langs tien grote rivieren, waaronder de Nijl. De Nijl vormt dus een belangrijke corridor voor afval. Op verschillende plaatsen wordt deze rivier onderbroken door dammen. Deze dammen zijn een verzamelpunt voor een groot deel van het plastic voordat het overstroomt. Aangezien deze dammen alleen per boot bereikbaar zijn, vormen de 3000 vissers van de Nijl een potentieel "leger" van afvalverzamelaars. Het project "Nile Plastic" werkt daarom aan de ontwikkeling van een model van economische samenwerking tussen Nijlvissers en handelaars in Caïro. De vissers halen het afval, plastic en aluminium op en verkopen het vervolgens als grondstof aan handelaren in gebruikte materialen in de hoofdstad. Een win-win model met een cirkelvormige aanpak.

"Nile Plastic" is een project van VeryNile. VeryNile, opgericht in 2018, is het eerste Egyptische initiatief dat zich richt op duurzame acties om de Nijl afvalvrij te maken, in combinatie met milieubewustzijn. De kern van VeryNile is de sociale onderneming Bassita, die zich expliciet bezighoudt met partnerschappen tussen actoren uit verschillende sectoren en gebieden van de samenleving. VeryNile heeft 14 vaste medewerkers en 3.600 vrijwilligers.

Om dit samenwerkingsmodel te ontwikkelen, richt VeryNile zich op het opleiden en leveren van een dozijn boten, zodat de vissers hun afval gemakkelijk kunnen ophalen. De vissers krijgen een opleiding over de verschillende soorten plastic en de marktwaarde ervan. De boten zullen worden uitgerust met apparatuur om de inzameling en sortering van afval te vergemakkelijken. Daarnaast is het de bedoeling om een continue aanvoer van plastic en aluminium te garanderen en permanente partnerschappen op te zetten met handelaren die het gesorteerde plastic tegen marktprijzen inkopen. Tot slot zet het team zich in om het publiek bewust te maken van de gevolgen van plasticvervuiling. Het project loopt van mei 2020 tot mei 2021.

Nile Plastic is laureaat van de BeMed-oproep voor micro-initiatieven waar de Stichting voor Toekomstige Generaties partner van is, dankzij het Aether Fonds voor Toekomstige Generaties.

Vervuiling door plastic op zee is een van de ernstigste milieuproblemen die de oceanen vandaag de dag treffen. Eenmaal vrijgegeven in de natuurlijke omgeving, kan het tot 500 jaar duren voordat plastic verdwijnt. Elk jaar wordt er meer dan 8 miljoen ton plastic in de oceaan gedumpt. Drijvend tussen twee wateren, kan plastic vele diersoorten wurgen of verstikken. Onder invloed van de zon fragmenteert het in micro-plastic dat door vissen kan worden ingenomen en zo in de voedselketen terechtkomt. Het vormt dus ook een potentiële bedreiging voor de menselijke gezondheid.

Met meer dan 3.000 miljard deeltjes microplastic is de Middellandse Zee de meest vervuilde zee ter wereld. Tegenover deze vaststelling hebben de Prins Albert II van Monaco Foundation, de Tara Ocean Foundation, Surfrider Foundation Europe en de Mava Foundation hun krachten gebundeld om het Beyond Plastic Med (BeMed) initiatief leven in te blazen tijdens de internationale conferentie "Plastics in the Mediterranean: beyond the observation, what solutions?" gehouden in Monaco in maart 2015.

De vereniging Beyond Plastic Med (BeMed) wordt vandaag de dag geleid door een grotere groep, aangezien l’Union internationale pour la conservation de la nature zich wenste te engageren met de stichtende leden.

BeMed lanceert elk jaar een oproep tot micro-initiatieven om projecten te ondersteunen die tot doel hebben de plasticvervuiling in de Middellandse Zee te verminderen.  

De Stichting voor Toekomstige Generaties is, dankzij het Aether Fonds voor Toekomstige Generaties, partner in deze oproep voor micro-initiatieven en steunt verschillende van haar laureaten.
In 2020 zijn de door de Stichting gesteunde laureaten: Very Nile's Nile Plastic project, "Plastic op zee, de oplossing is op aarde" van Tunisie Ecologie, en Project Xibka van Zibel.
In 2021 zijn de door de Stichting gesteunde laureaten: Mare Vivu's Missie CorSeaCare 2.0,  TATAVAKA's Naar een archipel zonder plastic, en UMR Marbec's Diagnostiek en duurzaamheid van de schelpdierenteelt in de Middellandse Zee: wat met microplastics?

Une "maison de l'eau" et un parc paysager pour tous, solutions face aux périodes de sécheresse et de manque d'eau potable pour le XXIe siècle

Malgré ses qualités intrinsèques, l’aménagement de bassins de filtration naturelle par lagunage a pour inconvénient de rejeter les eaux traitées dans les cours d’eau voisins. Chloé Dailly a imaginé un modèle hydrologique innovant permettant d’y ajouter les fonctions de potabilisation et de conservation de l’eau purifiée. Cette alternative architecturale et urbanistique a pour originalité de marier divers procédés jusqu’ici maintenus généralement isolés : noues (fossés) permettant la récupération des eaux de pluie et de ruissellement, traitement par filtration naturelle de type lagunage, potabilisation et stockage dans une « maison de l’eau » et, enfin, réintroduction dans le circuit habituel de distribution d’eau potable. Assortie d’une dimension récréative (réseau de promenades, aires de jeux et de repos, signalétique pédagogique...), l’implantation de ce parc paysager a été testée dans une zone inondable non-aménagée du bassin de la Lys à la frontière franco-belge.

> A télécharger : Mémoire Chloé Dailly (PDF basse définition)
Si vous souhaitez recevoir le mémoire de Chloé Dailly en haute définition, n'hésitez pas à nous contacter par mail via hera (a) fgf (.) be.

Redessiner le littoral et les polders pour éviter les inondations. Comment transformer la menace en opportunité ?

Le travail de Pauline Coupez se situe dans le contexte de l’accélération de la montée des eaux dans les zones littorales françaises et, tout particulièrement, dans le polder des Bas-Champs en Baie de Somme, confronté à de sérieuses menaces de submersion. Se basant sur le principe de « dépoldérisation », l’auteure a développé une vision pour 2050 de ce territoire d’environ 4.800 hectares, basée sur l’acceptation de l’eau et la réorganisation des espaces occupés par celle-ci. Le paysage actuel est transformé en un vaste marais maritime. Parallèlement, la réorganisation des zones d’eau permet l’introduction de nouvelles activités aquacoles (ostréiculture, élevage de moutons, tourisme vert...) permettant la dynamisation de l’économie locale. Assortie d’une modification radicale de la perception psychologique de l’eau, cette recomposition paysagère, alliant stratégies de résistance et de résilience, se veut source d’inspiration pour d’autres façades littorales soumises à la montée des eaux.

> A télécharger : Mémoire Pauline Coupez (PDF)

Le parc naturel des sources : sensibiliser, c'est bien... participer, c'est mieux

Le parc naturel des Sources, dans l’est du pays, est de création récente (2017). Il couvre quelque 148 kilomètres carrés répartis sur deux communes : Spa et Stoumont. À l’occasion d’un stage, Charlotte Beco a mesuré à quel point son existence est peu connue par ses habitant·e·s qui, pourtant, sont censé·e·s être étroitement associé·e·s à sa dynamique comme dans tout parc naturel en Wallonie. Grâce à des entretiens semi-directifs menés auprès d’habitant·e·s et d’acteur·rice·s institutionnel·le·s, Charlotte Beco a mis en évidence les connaissances, opinions et valeurs de chacun·e à propos de ce qui fait la principale singularité du parc : l’omniprésence de l’eau sous des composantes très diverses. L’eau source de vie, l’eau thermale et relaxante, l’eau historique et miraculeuse, l’eau naturelle et sauvage, l’eau source de richesses, etc. De leur analyse découle un certain nombre de constats (méconnaissance de la signification du terme « parc naturel », existences plurielles de l’eau, présence de tensions d’appartenance, existence d’un savoir profane, etc.) qui, pris en considération par les gestionnaires, pourraient faire évoluer la dynamique de gestion d’une approche simplement informationnelle et sensibilisatrice vers une approche de réelle participation citoyenne.

> A télécharger : Mémoire Charlotte Beco (PDF)

Les carrières wallonnes, puits énergétiques du futur

Lié (notamment) à l’irrégularité des conditions météorologiques, le problème d’intermittence dans la production des énergies vertes est généralement solutionné par la mise en marche ponctuelle d’unités de production électrique utilisant des ressources fossiles. L’auteure a étudié la faisabilité physique et financière d’une solution alternative – le stockage gravitaire par masses solides immergées – dans l’eau des carrières wallonnes désaffectées. Elle a d’abord identifié les meilleurs matériaux à utiliser dans une perspective de minimisation des nuisances environnementales. Elle a ensuite investigué la viabilité financière d’un tel système, tant dans le cadre d’une utilisation locale que dans celui d’une intégration au réseau et au marché de l’électricité. Dans les deux cas, la durée d’amortissement des installations a été estimée à dix ans, pour une durée de vie de quarante ans. L’auteure, enfin, a suggéré une adaptation du cadre législatif wallon dans le contexte des « communautés énergétiques ».

> A télécharger : Mémoire Chloé Ponsart (PDF)

Distribution de l'eau potable aux haïtiens : le web à la rescousse

En Haïti, pays parmi les plus pauvres de la planète, 96 % des foyers s’approvisionnent en eau potable à des fontaines publiques et 58 % effectuent des marches de plus de trente minutes pour y accéder. En outre, la plupart des infrastructures d’acheminement de l’eau potable ont été fortement endommagées par le séisme de 2010. C’est dans ce contexte que s’inscrit le travail de Céline Deknop, Adrien Hallet et Sébastien Strebelle, réalisé en partenariat avec l’ONG Protos, active dans l’est et le nord du pays. Les auteur·e·s ont mis au point un prototype d’application web palliant aux différents problèmes rencontrés tant par les opérateurs locaux que par les habitant·e·s. Cet outil – HaïtiWater – a été pensé en fonction des difficultés de connexion Internet dans le pays et du manque de familiarité de la population avec l’informatique. Accessible depuis un smartphone (parfois sans connexion), il permet une identification et une remédiation des problèmes plus rapides qu’autrefois. Il est également destiné à améliorer le taux de recouvrement (très bas) des factures, ce qui devrait permettre aux opérateurs locaux de dégager des moyens pour améliorer l’état du réseau.

> A télécharger : Mémoire Céline Deknop, Adrien Hallet et Sébastien Strebelle (PDF)

Naar schatting is 20% van de koraalriffen wereldwijd vernietigd, zonder uitzicht is op onmiddellijk herstel. In de eerste plaats door klimaatverandering en bijhorende extreme weersomstandigheden zoals opwarmend zeewater, maar ook door overbevissing en de verzuring van de oceanen, bleekt, breekt en sterft koraal af massaal. Een schadelijke consequentie hiervan is dat het afgebrokkelde koraal, koraalpuin genaamd, zich opstapelt op de zeebodem en door de golven heen en weer wordt geschud. Dit alles heeft een destructief effect op de mariene biodiversiteit in en rond de koraalriffen, terwijl dit vroeger een van de meest rijke en productieve ecosystemen waren. Een van de zwaarst getroffen koraalriffen van die van Madagaskar. Een bijkomend socio-economische effect is dat de Malagassische vissersgemeenschappen, die sterk afhankelijk zijn van deze biodiversiteit, nu ook onder druk komen te staan.

Om deze problemen tegen te gaan, ontwikkelde Faustinato Behivoke, een oud-student aan het Institut Halieutique et des Sciences Marines in Madagaskar, een innovatief concept op basis van de valorisatie van koraalpuin, namelijk “Fishes Banking Ecotechnology®”. Met koraalpuin als basisbestanddeel worden nieuwe artificiële koraalstructuren ontwikkeld die dienst doen als habitat voor verschillende mariene soorten. Levende koraalstekken worden op deze structuren getransplanteerd om de ecologische efficiëntie ervan te verhogen. Naast vele soorten vissen, trekken deze structuren ook nieuwe koraallarven aan die zich vasthechten, waardoor deze artificiële koralen als het ware opnieuw tot leven komen.

Een pilootproject rond deze eco-technologie met de Malagasische kustgemeenschap werd opgezet door Gildas Todinanahary, Oceanoloog aan de Universiteit van Toliara (Madagaskar), en Igor Eeckhout Directeur van het Laboratoire de biologie des organismes marins et biomimétisme aan de Universiteit van Mons. Samen zijn ze actief bij de interuniversitaire Polyaquaculture Research Unit. De resultaten zijn alvast veelbelovend. De stucturen worden intussen bewoond door een groot aantal diverse soorten fauna en flora. Het project word nu op grotere schaal verdergezet dankzij een samenwerking met de lokale vissersgemeenschap. Andere opties met de “Fishes Banking Ecotechnology®” worden verder onderzocht.

Gildas Todinanahary sleepte in 2017 al een nominatie voor de HERA Doctoral Thesis Award for Future Generations in de wacht voor zijn doctoraat rond koraalbescherming en koraalteelt aan de UMons onder begeleiding van Igor Eeckhout.

Ieder jaar belandt er ongeveer 8 miljard kilo plastic in de oceanen. Circa 80% van dit plastic afval komt vanaf land en wordt door rivieren getransporteerd. Plastic vervuiling heeft een grote negatieve impact op ecosystemen wereldwijd, in zowel zoet als zout water. The Great Bubble Barrier heeft als missie om plastic afval tegen te houden voordat het de oceaan in zou stromen door middel van een bellenscherm. The Great Bubble Barrier is een sociale onderneming, opgericht in 2017 door Nederlanders: Francis Zoet, Saskia Studer, Anne Marieke Eveleens en Duitsen Philip Ehrhorn, en streeft naar een B-corp certificatie.

De Bubble Barrier is een buis op de bodem met kleine gaatjes waar lucht doorheen wordt gepompt. De luchtbellen brengen zwevend en drijvend plastic in de rivier naar het wateroppervlak. De natuurlijke stroming van het water en de diagonale plaatsing van het bellenscherm leiden het plastic naar de opvangbak aan de waterkant. De Bubble Barrier werkt 24 uur per dag, 7 dagen per week, hindert scheepvaart niet, is vis-vriendelijk, en kan over de gehele breedte van rivieren en kanalen worden ingezet. Tijdens eerdere pilots is gebleken dat de Bubble Barrier succesvol plastics groter van 1mm en gemiddeld 86% van het testmateriaal afvangt.

Sinds november 2019 is de eerste Bubble Barrier voor lange termijn geïmplementeerd in een gracht van Amsterdam. Het team wil zo snel mogelijk The Great Bubble Barrier ook elders in Europa en ter wereld gaan toepassen. Wetende dat 8 van de 10 meest vervuilende rivieren in de wereld zich in Azië bevinden, wordt hier al volop naartoe gewerkt.