Voeding

Depuis une dizaine d'années, le secteur laitier européen est confronté à la volatilité des prix et à l'internationalisation des structures de récolte de lait. Face à ce constat, Véronique De Herde s'est posé la question de la viabilité des alternatives à la livraison de lait en laiterie conventionnelle et, plus largement, de leur contribution à une société "en transition". Son attention s'est portée sur les circuits de fabrication fromagère de la Région Herbagère liégeoise et de la Haute Ardenne. A travers la rencontre avec divers profils d'éleveurs et de fromagers, elle a analysé les itinéraires de transformation des exploitations et les différents freins à cette évolution: techniques, financiers, normatifs, culturels, géographiques, etc. Elle a notamment mis en évidence la persistance du cadre de pensée conventionnel parmi ces acteurs "alternatifs". Enfin, elle a émis des recommandations (formation, sensibilisation...) susceptibles d'inspirer les politiques publiques de soutien aux circuits alternatifs.
 

Dankzij de steun van de vzw Solidairement uit Meix-devant-Virton heeft Réseau Solidairement in 2015 zo’n 25 producenten en een twintigtal kruideniers en restaurants samen weten te brengen. Daarnaast hebben ook verschillende gezamenlijke inkoopgroepen uit het zuiden van de provincie Luxemburg zich bij Réseau Solidairement aangesloten. In een regio waar afstand de grootste uitdaging is voor de distributie van lokale producten heeft het netwerk zich weten te ontwikkelen tot een innovatief distributienetwerk dat gebruik maakt van een efficiënt ophaal- en afleversysteem waarbij de online bestelde producten worden opgehaald bij de lokale producent en direct worden geleverd aan de kruideniers en restaurants.

Daarnaast is het succes van het netwerk deels te danken aan het feit dat de kosten worden gedeeld door de producenten, kruideniers en restaurants. Het ophalen en afleveren van de producten gebeurt met een koelwagen en valt onder de verantwoordelijkheid van twee medewerkers van Solidairement.

De bestuurscommissie bestaat uit een aantal producenten en kruideniers die regelmatig bij elkaar komen om nieuwe aanmeldingen te beheren en beslissingen te nemen over de werking van het netwerk. Indien er belangrijke beslissingen moeten worden genomen, wordt er een algemene vergadering georganiseerd waar alle producenten, kruideniers, restaurants en gezamenlijke inkoopgroepen het recht hebben hun stem uit te brengen.  

Réseau Solidairement streeft ernaar om op de lange termijn zelfstandig te worden dankzij de oprichting van een coöperatieve. Daarnaast hopen ze zich verder te ontwikkelen, zodat ze in een nog groter deel van de provincie actief kunnen zijn.

Als de economische impact kan worden gezien als de wervelkolom van het netwerk, is het DNA de schakel tussen de leden!

Gent en garde is een initiatief van Stad Gent en wil Gentenaars en bezoekers van de stad bewustmaken van de klimaatimpact van voeding. Door in te zetten op lokaal, lekker en duurzaam eten wil het initiatief de milieu-impact van ons voedselsysteem drastisch terugdringen.

Gent draagt al jaren de officieuze titel van veggiehoofdstad van Europa. Sinds 2013 staat Gent en garde symbool voor projecten die veel breder gaan dan het uitdragen van vegetarische alternatieven. Er lopen initiatieven om meer producten uit de korte keten in de stad te krijgen, om ruimte vrij te maken voor duurzame stadslandbouw, om voedselafval terug te dringen en voedseloverschotten weg te werken en om duurzame allianties te smeden tussen al wie met voeding te maken heeft.

Gent en garde biedt burgers, organisaties en bedrijven ook een participatieplatform aan waarin zij gelijkgestemden kunnen vinden, gedeelde belangen kunnen herkennen, opgebouwde expertise kunnen delen met de buitenwereld en initiatieven naar een hoger niveau kunnen tillen.

EVA vzw werd in 2000 door een aantal studenten opgericht te Gent en is ondertussen uitgegroeid tot een van de grootste en meest actieve vegetarische organisaties ter wereld. EVA werkt rond het thema van vleesvermindering – en focust hierbij heel hard op een positief verhaal naar diverse doelgroepen toe.

Te veel vlees …

Vlees is in. Steeds meer mensen in de wereld willen regelmatig vlees op hun bord. Dit is evenwel geen onschuldige evolutie. Want de realiteit geeft andere signalen : het vlees dat we eten komt immers niet uit de lucht vallen. Het is het resultaat van veeteelt. En een grote veeteelt heeft vele negatieve gevolgen. Zo behoort veeteelt volgens de Wereldvoedselorganisatie tot de top drie oorzaken van elk belangrijk milieuprobleem: klimaatverandering, luchtvervuiling, landdegradatie, verlies aan biodiversiteit en waterschaarste.

Daarnaast leidt de toenemende veeteelt ook tot een verhoging van de graanprijzen – wat vooral problematisch is voor de arme mensen uit het Zuiden – want hun voeding wordt duurder. Voor de mensen die wel veel vlees consumeren is het ook al geen goede zaak : een te hoge vleesconsumptie betekent meer kans op onder hart- en vaatziekten, overgewicht en diabetes. En dus meteen ook hogere gezondheidskosten. En dan hebben we het nog niet over het dierenwelzijn gehad…

Zonder opgestoken vinger

Het verminderen van onze vleesconsumptie zou dan eigenlijk een evidente en prioritaire zaak moeten zijn. Maar wat we op ons bord willen leggen behoort tradioneel tot de private levenssfeer – een wereld waar regulering geen plaats heeft. En die vegetariërs – zijn dat allemaal geen geitenwollen fanatici? Het mag duidelijk zijn: EVA zet zich volop in een context waar er sterke meningen pro en contra zijn.

Het unieke van EVA is haar positionering. Deze wordt gekarakteriseerd door toegankelijkheid, positiviteit en laagdrempeligheid. EVA communiceert op een verstaanbare manier tot een heel diverse doelgroep, en brengt hierbij een positieve boodschap die de nadruk legt op de voordelen van de alternatieven voor vlees. Mensen houden immers van lekker eten, van samen lekker eten. EVA toont aan hoe dat ook vleesarm kan. Niet moraliseren, maar motiveren, dus. Voorbeelden hiervan zijn de eigentijdse publicaties, de kleurrijke veggie stadsplannen (waar lekker en vleesarm eten) of de sprankelende kooklessen (ook online!)

EVA vergeet hierbij niet de sociale dimensie van haar verhaal – er is het Noord-Zuid verhaal van stijgende graanprijzen. Maar daarnaast werkt EVA ook nauw samen met een aantal OCMW’s waarbij getoond wordt hoe men gezond, vleesarm en toch goedkoop kan eten. EVA beseft goed dat haar impact niet alleen afhangt van de stijl van haar communicatie, maar ook van de kwaliteit van de inhoud. De informatie die EVA geeft is dan ook altijd dubbel gecheckt, en gebaseerd op objectief, wetenschappelijk materiaal.

Dankzij deze combinatie van stijl en inhoud wist EVA zich als organisatie snel te ontwikkelen. EVA geeft in 2009 werk aan 4,5 FTE’s, het aantal leden groeit sterk (tot 3000), vrijwilligers zetten antennes in andere steden op en als enige vegetarische organisatie krijgt EVA ook subsidies.

Veggie day

Een belangrijk speerpunt binnen de acties van EVA is haar ‘Donderdag Veggiedag’-campagne die opgestart werd in Gent – en al op veel nationale en internationale belangstelling kon rekenen. Een dag per week geen vlees – maar toch nog lekker eten. Een simpel idee, maar als het concept gerepliceerd wordt zal het een grote invloed hebben op mens, milieu en maatschappij.

In groep ecologisch tuinieren: dat is de even eenvoudige als krachtige formule achter het project ‘Samentuinen’ van de Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren (Velt). Velt biedt advies en ondersteuning aan personen of besturen die een samentuin willen oprichten of zich bij een bestaande tuin willen aansluiten. In 2013 ondersteunde de organisatie een dertigtal tuinen in Vlaanderen, waarbij naar schatting 360 gezinnen betrokken waren. Een samentuin is niet enkel ecologisch, hij zorgt ook voor sociale cohesie en groepsvorming.

Zonder kunstmest

Een samentuin is in de eerste plaats een ecologische tuin. “Je gebruikt compost en natuurlijke methodes om ziekten en plagen te bestrijden. Geen kunstmest en pesticiden dus, die een grote ecologische voetafdruk hebben en de bodem vervuilen”, vertelt Velt-directeur Jan Vannoppen. Door het lokale karakter van een samentuin wordt de keten van boer tot bord flink beperkt. Dat betekent meer seizoensgebonden voedsel en minder verpakkingsafval. Een haag en wilde bloemen maken van een tuin ook een toevluchtsoord voor bijen, lieveheersbeestjes en vogels.

Zen worden

“Vaak hebben mensen een stressvolle job, of sommigen hebben geen werk. Tuinieren samen met anderen is dan een manier om de eigenwaarde op te krikken”, legt Jan Vannoppen uit, “of om gewoon rustig en zen te worden”. Het publiek dat deelneemt aan een samentuin is heel gemengd: van hoogopgeleide tweeverdieners met kinderen tot jong- gepensioneerden. In de tuinen worden buurtfeesten georganiseerd en mensen komen er langs voor een babbel. Ook mensen in armoede en van buitenlandse origine werken op verschillende plaatsen mee in een tuin. Op die manier draagt een samentuin bij tot de sociale cohesie. Vaak is ook het gemeentebestuur betrokken partij.

Zelfredzaam

De deelnemers aan een samentuin maken afspraken tijdens een twee à drietal startvergaderingen. Van bij de opstart krijgen de lokale groepen ondersteuning van Velt. De organisatie leidt ook vrijwilligers op tot ʻpraktijkbegeleiders samentuinʼ. Het doel is dat een samentuin na 1 à 2 jaar zelfredzaam wordt. “Een samentuin sluit aan bij het gedachtegoed van transitie: mensen willen lokaal een bijdrage leveren tot een meer sociale en ecologische samenleving”, zegt Jan Vannoppen. “Bovendien toont het project aan dat economie meer is dan de markteconomie. Wat je zelf kweekt, hoef je niet meer in de supermarkt te kopen.”

“Elk vers product dat we eten, kan waardevol zijn voor de plaatselijke economie en werkgelegenheid in Brussel. Daarom wil Eco-Innovation de lokale productie stimuleren en streven naar een korteketenlandbouw.” (Frédéric Morand, gedelegeerd bestuurder van Eco-Innovation).

Eco-Innovation is gesticht door wetenschappers en landbouwingenieurs met een voorliefde voor duurzame ontwikkeling. Sinds 2009 installeert het initiatief moestuinen in verlaten stedelijke zones zoals daken, braakliggende terreinen of oude storten. Hobbytuiniers en professionals kweken er op een ecologische manier lokale groenten en fruit van hoge kwaliteit. Zo brengen ze ook de vergeten groenten weer onder de aandacht.

Mano Halin vit dans un habitat groupé proche de Namur. Elle est assistante sociale de formation et boulangère en reconversion.
Elle a repris au sein de l'habitat groupé une petite boulangerie bio (hors label), ancrée localement aussi bien au niveau de l'approvisionnement en farine que de la commercialisation. Elle anime aussi une chorale de chants du monde, qui est pour elle un merveilleux moyen de voyager sans bouger et d'aller à la rencontre de l'âme des peuples.
 

Pauline De Voghel est diététicienne et nutritionniste agréée. Elle est spécialisée en pédiatrie et certifiée en permaculture. Elle est passionnée de diététique, de l’art de la cuisine et de l’éducation à la santé des enfants.
Pauline a lancé des ateliers culinaires et d'éducation alimentaire pour des enfants à partir de 2,5 ans. Elle a écrit le livre « Les petits pieds dans les grand plats »  qui permet aux enfants de découvrir de manière ludique, sensorielle et créative de découvrir les légumes et les fruits de saison. Elle donne également des formations, des conférences et des ateliers culinaires et d'application diététiques pour des adultes, ainsi que des consultations diététiques à partir de la préconception jusqu'à l'âge adulte. Pauline De Voghel a aussi mis sur pied un potager pédagogique en permaculture, pour permettre, par les cinq sens, de comprendre, prendre conscience et respecter le vivant. On peut y apprendre également à cultiver ses légumes en autonomie et à mieux se nourrir, depuis le jardin, jusqu'à l'assiette.